Keratoconus contactlenzen
Inhoudsopgave:
- Wat is een keratoconus
- Correctie mogelijkheden bij een keratoconus
- bril of zachte lens
- zachte keratoconuslenzen
- vormstabiele lenzen (“harde zuurstof doorlatende lenzen”)
- keratoconus vormstabiele lenzen
- keratoconus lenzen
- ‘piggy-back’-systeem
- sclerale lenzen
- mini-sclerale lenzen
- semi-scleralenzen
- Hoornvlies transplantatie
1. Wat is een keratoconus
Keratoconus is een afwijking aan het hoornvlies, waarbij het hoornvlies geen ronde vorm heeft maar een kegelvorm. Deze kegelvorm zorgt voor verstrooiing van de lichtstralen die in het oog vallen. Hierdoor valt geen scherp beeld maar een vervormd en onscherp beeld in het oog. Een uitgebreide folder en animatie-film over keratoconus vindt u elders op de website www.oogartsen.nl → zie folder keratoconus.
Keratoconus is een progressieve aandoening die zich langzaam ontwikkelt. De oogafwijking begint meestal in de puberteit en ontwikkelt zich langzaam in 10 tot 20 jaar. In die periode zal het oog dus veranderen qua vorm en sterkte. Sommige mensen hebben naast het slechte zien andere klachten zoals het zien van lichtstrepen rond lichtbronnen en lichtgevoeligheid.
Deze tekst en indeling is mede tot stand gekomen door J. van Blitterswijk en C. Kunnen van firma LENS (Deventer).
2. Correctie mogelijkheden bij een keratoconus
2a. Bril of zachte lens
In de eerste fase (het begin stadium van keratoconus) kan de oogafwijking nog gecorrigeerd worden met een bril of zachte contactlenzen en kunt u nog tot een acceptabel zicht komen. In een verder stadium zal het beeld zo vervormen dat de oogfout niet goed gecorrigeerd kan worden met een bril. Als een keratoconus zich verder ontwikkelt, zal het lastiger gaan om door middel van bril of zachte contactlenzen een acceptabel zicht te halen. In die gevallen zal een speciale contactlens nodig zijn.
2b. Zachte keratoconus lens
Een zachte keratoconus lens is een iets dikkere zachte lens, die door haar vorm de onregelmatigheden van het hoornvlies (die ontstaan bij een keratoconus) kan corrigeren. Het is geen dag of maandlens, maar een voor u op maat gemaakte zachte lens. Het voordeel van deze speciaal gemaakte contactlens is dat de lens meer comfort geeft dan een kleine vormstabiele contactlens. Bij een beginnende keratoconus kan deze lens een goede oplossing zijn.
Helaas is deze lens voor een keratoconus is een verder gevorderd stadium niet goed meer toe te passen. In een verder gevorderd stadium zitten er meer onregelmatigheden in het hoornvlies die met deze lenzen niet goed meer te corrigeren zijn. In dit soort gevallen kan er beter overgestapt worden naar een andere type lens.
2c. Vormstabiele lenzen (“harde zuurstof doorlatende lenzen of RPG lenzen”)
Deze lenzen zijn ook geschikt om verminderd zicht, ontstaan door onregelmatigheden in het hoornvlies, zoals bij een keratoconus, te corrigeren. Vaak wordt er met een vormstabiele contactlens wel nog een goede gezichtsscherpte bereikt, terwijl dit met een bril of een standaard zachte lens niet meer mogelijk is. Dit komt doordat de vormstabiele contactlens het optische vlak herstelt. De lens bedekt het onregelmatige hoornvlies zodat er weer een regelmatig voorvlak ontstaat doordat de ruimte tussen de lens en het oog wordt opgevuld met traanvocht. Het resultaat is een scherp beeld in het oog omdat de invallende lichtstralen weer naar 1 punt worden gebroken. Bij progressie of toename van de keratoconus kan de pasvorm minder worden. De lens past niet meer goed, kan minder comfortabel worden en het zicht niet meer optimaal corrigeren. Het is dan raadzaam over te stappen op speciale keratoconus vormstabiele lenzen.
Als de keratoconus toeneemt kan de passing van de contactlens minder worden. Dit komt vaak doordat de onderzijde van de contactlens dan iets gaat afstaan en/of er decentratie van de contactlens optreedt. Het is dan raadzaam om over te stappen op speciale keratoconus vormstabiele lenzen.
2d. Keratoconus vormstabiele lenzen
Bij een nog grotere keratoconus is het soms mogelijk om, indien aanpassen van de standaard lens niet meer lukt, de afwijking te corrigeren met speciale keratoconus lenzen. Dit zijn specifieke RPG-lenzen met een andere kromming en grootte, speciaal ontworpen voor een keratoconus. Een keratoconus vormstabiele contactlens is een lens die speciaal ontworpen is voor het corrigeren van een kleine keratoconus. Een keratoconus bevind zich vaak iets onderin het hoornvlies. De lens is zo ontworpen dat 1 kwadrant van de contactlens steiler is, deze zal dan zo draaien dat het precies op het steilste gedeelte van het hoornvlies valt. De lens zal doordoor mooier aansluiten op het oog en daardoor comfortabeler aanvoelen. Deze lens is daardoor beter toepasbaar bij een keratoconus dan een gewone vormstabiele contactlens.
2e. ‘Piggy-back’ systeem
Een oplossing die in het verleden regelmatig werd toegpast is het “piggy-back” systeem. Een “piggy-back” systeem is een zachte contactlens met hierover een vormstabiele contactlens. De vormstabiele lens lift mee op de rug van een zachte lens en is een goede optie als er comfort klachten zijn met vormstabiele lenzen, maar ook als er littekenweefsel ontstaat. Door de zachte lens schuurt de vormstabiele lens minder op de top van de conus en helpt de zachte lens deze te beschermen. Het nadeel van dit systeem is dat er meer lenzen nodig zijn en de zuurstof toevoer naar het hoornvlies is door de dubbele lenzen ook minder. Dit werd in het verleden vaak toegepast omdat er niet veel alternatieven waren, maar sinds de komst van de hybride, mini-sclerale en semi scleralenzen verdwijnt dit systeem meer uit beeld.
2f. Hybride lenzen (harde kern, zachte rand)
Een hybride contactlens is een harde contactlens met een zachte lens rand. Hierdoor corrigeert het als een harde lens maar gedraagt het als een zachte lens. Het grote voordeel van deze lens is het comfort. Een hybride lens voelt prettiger aan dan een keratoconus vormstabiele lens. Er zullen ook minder stofjes en vuiltjes achter de lens komen omdat het zachte gedeelte dit voorkomt. Een hybride lens rust op het oogwit en de rand van het hoornvlies waardoor en minder druk op de top van de conus komt te staan, met minder kans op vorming van litteken weefsel. Er vindt doorspoeling van de traanlaag onder de contactlens plaats door middel van een pompwerking die ontstaat tijdens het knipperen. Tijdens het knipperen ontstaat deze pompwerking, onder het harde gedeelte van de contactlens zit een kleine opeenhoping van traanfilm die door het pompen ververst wordt. De lens is 14.5 mm groot en ziet eruit als een zachte lens met in het midden een hard gedeelte.
�
2g. Sclerale lenzen
Een “vol scleralens” is een grote vormstabiele contactlens met een diameter tussen de 18 en 24 mm. De contactlens rust op het oogwit, de sclera, wat relatief het ongevoelige gedeelte van het oog is. Dankzij de moderne ontwerp- en slijptechnieken alsmede door toegenomen kennis kunnen de scleralenzen veel beter op maat gemaakt worden. Daardoor passen de lenzen beter op het oog en is het comfort aanzienlijk beter dan bij de ‘oudere’ generatie sclerale lenzen.
De ontwikkeling rondom sclerale contactlenzen staan niet stil. Er komen zelfs kwadrant specifieke lenzen en lenzen met een inkeping (notch) op de markt die de druk verdeling in 1 specifieke richting dan kan verminderen.
Sclerale lenzen zijn gemaakt van een hoog zuurstofdoorlaatbaar materiaal dat het hoornvlies in staat stelt om a.h.w. door de lens heen te ademen. Vaak moet de contactlens na een paar uur wel even uitgehaald, schoongemaakt en opnieuw ingezet worden. Dit komt omdat er minder doorspoeling onder de lens plaatsvindt.
(pijl= rand van de lens)
De aanmeting van contactlenzen is moeilijker vanwege de afwijkende vorm van het oog. Daarnaast zullen de lenzen vaker moeten worden veranderd in verband met de verandering van het oog. Niet elke opticien of contactlensspecialist kan deze lens opmeten; vraag aan uw oogarts om advies.
Sclerale / minisclerale lenzen (Firma LENS)
2h. Mini-sclerale lenzen
De Mini sclera lens werkt op dezelfde manier als een scleralens alleen dan iets kleiner. De lens is tussen de 15 a 17 mm groot en ligt net als een volledige scleralens over het onregelmatige hoornvlies (cornea) heen. Het grote voordeel van een mini-sclera lens is het gemakkelijker in- en uithalen dan een volledige scleralens. Deze lens is prima te gebruiken voor de milde keratoconussen. De voordelen ten opzicht van de kleinere vormstabiele lens (oplossing 4) is dat de klant geen last heeft van stofjes of vuiltjes onder de lens en de kans op verlies aanzienlijk minder is. Daarnaast ontstaat door de mooie passing minder snel littekenvorming.
2i. Semi-scleralenzen
De semi-sclera lens is een nog kleinere sclera lens, deze is kleiner dan 15 mm. De lens is ontwikkeld om de visuele prestatie van een vormstabiele lens te evenaren, waarbij het comfort vergelijkbaar is als dat van een zachte lens. De lens werkt op dezelfde manier als een hybride of vol – mini scleralens. Het biedt een oplossing voor de regulaire cornea met hoog astigmatisme en de milde irregulaire cornea’s. Daarnaast helpt de lens tegen marginale droge ogen en voor klanten met een kleine cornea diameter die moeite hebben om de lenzen in en uit te halen.
3. Hoornvlies transplantatie
In ongeveer 20% van de gevallen kan de oogafwijking uiteindelijk niet meer gecorrigeerd worden met bril of contactlenzen en is een hoornvliestransplantatie nodig. Meer hierover kunt u lezen in een speciale folder over hoornvliestransplantaties.
De ogen moeten halfjaarlijks of jaarlijks door een contactlensspecialist of optometrist gecontroleerd worden. Zo kan eventuele achteruitgang vastgelegd worden en indien nodig nieuwe contactlenzen worden aangemeten.