Macula oedeem: vocht onder de gele vlek
Inhoudsopgave:
- Het netvlies
- Wat is de gele vlek of macula?
- Wat is macula-oedeem (vocht in de gele vlek)?
- Oorzaken van macula-oedeem
- Animatiefilm
1. Het netvlies
Het netvlies (de retina) vormt de binnenbekleding van het oog (paarse lijn in onderstaande tekening rechts). De beelden worden geprojecteerd op het netvlies. Men ziet scherp met het middelste, centrale deel van het netvlies achter in het oog. Dit wordt de gele vlek of de macula genoemd (zie tekening rechts waarin letter E staat). De beelden worden in het netvlies opgevangen door fotoreceptoren (de kegeltjes en staafjes) en verzonden, via de oogzenuw, naar de hersenen. Voor uitgebreide informatie over het netvlies, zie elders op de website.
De foto hiernaast toont het normale netvlies van een gezond oog, bekeken vanaf de vóórzijde (zoals de oogarts dit ziet bij het oogonderzoek). Hierin ziet u:
– de oogzenuw (de ronde bleke schijf, blinde vlek)
– de bloedvaten (die ontspringen uit de oogzenuw)
– de gele vlek, de macula (in het centrum
In het netvlies bevinden zich speciale cellen die we fotoreceptoren noemen. Deze fotoreceptoren zetten beelden om in elektrische signalen, die vervolgens naar de hersenen gaan. We hebben twee soorten fotoreceptoren: kegeltjes en staafjes. De kegeltjes bevinden zich in het centrale deel van het netvlies, de staafjes zitten in het buitenste deel van het netvlies. De kop van de oogzenuw (papil) is de bleke ronde schijf in de tekening (diameter 1.5 mm). In dat gebied zitten geen zintuigcellen waardoor met dit gebied niet waargenomen wordt. Het wordt ook wel de blinde vlek genoemd.
2. Wat is de gele vlek of macula?
In het centrum van het netvlies (middenachter op het netvlies) bevindt zich de gele vlek (macula lutea). De macula is slechts enkele millimeters groot (5.5 mm). Het centrale deel van de macula vertoont een afvlakking (depressie, soort dal) van het binnenste netvliesoppervlak (zie foto hierna). Dit wordt de fovea genoemd (fovea centralis, 1.5 mm), het bevat alleen kegeltjes (die kleuren registreren). De globale structuur is zichtbaar te maken met een speciale netvlies-scan (OCT-scan):
OCT-scan: een doorsnede door het centrum van het netvlies (de gele vlek of de macula
Bloedretina barrière (BRB)
De retina blijft dun doordat er geen vochtlekkage optreedt. Dit wordt bewerkstelligd door de zgn. “bloedretina barrière (BRB)”. De BRB wordt gevormd door ’tight junctions’; dit zijn verbindingen tussen cellen onderling die waterlekkage voorkomen. Deze tight junctions zitten tussen de endotheelcellen van de bloedvaten (de binnenste BRB) en tussen de RPE-cellen (de buitenste BRB). Beschadigingen van bloedvaten (bijv. bij suikerziekte of bloedvatafsluitingen) of een verminderde functie van het RPE (pigmentblad) leiden tot een onderbroken BRB waardoor zich vocht ophoopt in het netvlies (macula-oedeem genoemd).
3. Wat is macula-oedeem?
Macula-oedeem is een vochtophoping in de gele vlek of de macula. Deze vochtophoping ontstaat doordat de bloedvaatjes vocht lekken. De gele vlek is belangrijk voor het optimale scherpe zien. Bij macula-oedeem zal het gezichtsvermogen dalen. Soms heeft men tevens last van een beeldvertekening, d.w.z. de rechte lijnen zijn krom (bijv. de luxaflex, badkamertegels of deurposten zijn niet recht meer).
Macula-oedeem kan met meerdere onderzoeken worden aangetoond: een oogonderzoek (funduscopie), een FAG en een OCT.
4. Oorzaken van macula-oedeem
Macula-oedeem kan veroorzaakt worden door verschillende oogziekten of operaties:
- Na operaties, bijv.
- staaroperaties: pseudofaak Irvine Gass → zie folder complicatie staaroperatie.
- glasvochtoperaties: deze operatie wordt elders beschreven (zie folder). Uit onderzoek blijkt dat na een ongecompliceerde glasvochtoperatie in 47% van de gevallen macula-oedeem optreedt. Vaak verdwijnt dit weer, al of niet na behandeling.
- Bij diabetes of suikerziekte: diabetisch macula-oedeem → zie folder suikerziekte
De vochtlekkage ontstaat o.a. door een toegenomen bloedflow en een onderbreking van de binnenste bloedretina-barrière. - Bij inwendige ontstekingen → zie folder uveïtis
Er ontstaat ophoping van vocht in cyste-achtige ruimten (cystoid macula-oedeem) in het netvlies. Men denkt dat bepaalde ontstekingsmediatoren de BRB (bloedretina-barrière) aantasten waardoor vochtlekkage optreedt. - Bij bloedvatafsluitingen → zie folder occlusies (afgesloten bloedvaten).
De ophoping van vocht ontstaat door een toegenomen druk in de bloedvaten (door de trombusvorming) en door het vrijkomen van factoren die de bloedvaten poreuzer maken (hyperpermeabiliteitsfactoren, zoals VEGF en andere cytokines), - Bij overige oogziekten → (bijv. macula pucker, AMD)
5. Animatiefilm (Engels gesproken en ondertiteld)