Onderzoeksbureau Roland Berger: Deventer ziekenhuis scoort hoog
Medisch Contact (nov. 2008)
Ziekenhuizen moeten veranderen om bij marktwerking succesvol te zijn
– ‘Patiënt moet medische zorg als product gaan zien’
Patiënten moeten medische zorg veel meer als een dienst gaan beschouwen. Niet de locatie maar de kwaliteit en service zouden de doorslag moeten geven voor de keuze van behandeling in het ziekenhuis. Op hun beurt moeten ziekenhuizen zich specialiseren om die kwaliteit te kunnen leveren. Met de intreding van marktwerking zijn de eerste stappen hiertoe gezet. Uit de jaarlijkse ziekenhuisstudie van Roland Berger Strategy Consultants blijkt dat de ziekenhuizen in het afgelopen jaar de kwaliteit en processen over het algemeen hebben verbeterd.
De Nederlandse bevolking kijkt de kat uit de boom. Slechts weinig patiënten gedragen zich als bewuste zorgconsumenten. “Dat is jammer,” vindt Tijo Collot d'Escury, Managing Partner van het kantoor van Roland Berger Strategy Consultant in Amsterdam. “Mensen moeten zorg meer als een product gaan beschouwen. De keuze zou niet enkel moeten afhangen van de reisafstand tot het ziekenhuis, maar ook van factoren als kwaliteit en service. Marktwerking is het ideale systeem om deze veranderingen te stimuleren.”
Recept voor succes
Uit de ranglijsten die Roland Berger ieder jaar maakt, blijkt dat vijf ziekenhuizen de afgelopen vier jaar consequent beter scoren dan overige ziekenhuizen. Dit zijn vier algemene ziekenhuizen en een topklinisch ziekenhuis. Deze ziekenhuizen weten naast een goede financiële positie ook de productie sterker te vergroten en de mensen efficiënter in te zetten. Het Nij Smellinghe ziekenhuis in Drachten voert de lijst aan. Ook het topklinische Deventer Ziekenhuis komt goed uit de bus. De succesformule van beide ziekenhuizen is dat ze zeer direct meetbare doelen stellen en verantwoordelijkheid geven aan medewerkers. Daarnaast staat patiëntgericht werken centraal in de organisatie en haar structuur.
Het zorgsysteem verandert
Uit het onderzoek van Roland Berger blijkt dat ziekenhuizen er over het algemeen beter voor staan. Op financieel, operationeel en kwalitatief gebied gaat het beter dan de afgelopen jaren. Het zorgsysteem is echter aan het veranderen en marktwerking wordt stapsgewijs ingevoerd. Dit gaat nog mondjesmaat. “Het huidige budgetsysteem fungeert als een vangnet, waardoor inefficiëntie niet tot negatieve resultaten leidt en hoge efficiëntie niet wordt beloond. Als dit vangnet verdwijnt, zal inefficiëntie in een concurrerende omgeving worden afgestraft,” aldus Robin Alma, Project Manager en medeoprichter van het Amsterdamse Healthcare Competence Center van Roland Berger.
Kwaliteit en efficiëntie zorg verbeteren
De kwaliteit van de door Nederlandse ziekenhuizen geleverde zorg is in 2007 significant gestegen ten opzichte van 2006, wat in lijn is met de trend sinds 2002. Een betere kwaliteit van de zorg en meer efficiëntie in de ziekenhuizen blijken hand in hand te gaan. Zo is in Nederland het aantal patiënten met doorligwonden in de afgelopen 4 jaar met 50% gedaald en stijgt de arbeidsproductiviteit in diezelfde periode gemiddeld met 1,2% per jaar. “Ziekenhuizen gaan aanzienlijk meer doen met ongeveer dezelfde hoeveelheid personeel. Daarnaast hoeven patiënten steeds minder vaak te overnachten in het ziekenhuis,” licht Alma toe.
Financieel
Echter, het eigen vermogen van het gemiddelde ziekenhuis is nog steeds te laag om financieel gezond genoemd te mogen worden. Het eigen vermogen ten opzichte van de omzet was in 2007 gemiddeld 10,8%, terwijl het Waarborgfonds voor de Zorgsector hier een percentage van 15% adviseert. Helaas is het zo dat door de budgetkortingen van het ministerie de ziekenhuizen niet in staat zijn om een eigen vermogen te verhogen. Dit in combinatie met een verhoogd commercieel risico door marktwerking leidt tot faillissementen, waarvan de eerste zichtbaar zijn. De productiviteitstijging van de afgelopen jaren loopt achter op die van Nederland als geheel. Het doorvoeren van verbeteringen dient daarom een continu proces binnen de Nederlandse ziekenhuizen te worden.
Niet achterover leunen
De ziekenhuizen die in 2007 verlies maakten, presteerden drie jaar eerder nog bovengemiddeld. Het verlies als percentage van de omzet van deze groep was in 2007 gemiddeld 1,7%, terwijl dit vier jaar eerder nog een winst van 2,4% bedroeg. De druk om te verbeteren verdween en acties bleven achterwege. In een markt met kleine marges leidt dit onherroepelijk tot dalende resultaten. “De achteruitgang van de bovengemiddeld presterende ziekenhuizen van 2004 is een waarschuwing voor alle Nederlandse ziekenhuizen die denken dat verbeteringen niet nodig zijn door een goede huidige financiële situatie. Afwachten wordt afgestraft, want de markt is in beweging en de concurrentie onderneemt namelijk wel actie,” legt Alma uit.
Recept voor succes
Uit de ranglijsten die Roland Berger ieder jaar maakt, blijkt dat vijf ziekenhuizen de afgelopen vier jaar consequent beter scoren dan overige ziekenhuizen. Dit zijn vier algemene ziekenhuizen en een topklinisch ziekenhuis. Deze ziekenhuizen weten naast een goede financiële positie ook de productie sterker te vergroten en de mensen efficiënter in te zetten. Het Nij Smellinghe ziekenhuis in Drachten voert de lijst aan. Ook het topklinische Deventer Ziekenhuis komt goed uit de bus. De succesformule van beide ziekenhuizen is dat ze zeer direct meetbare doelen stellen en verantwoordelijkheid geven aan medewerkers. Daarnaast staat patiëntgericht werken centraal in de organisatie en haar structuur.
Ziekenhuizen moeten veranderen
De positieve ontwikkelingen van afgelopen jaren gelden echter niet voor elk ziekenhuis afzonderlijk. Marktwerking zou hier verandering in moeten brengen, maar niet alle ziekenhuizen zijn hier klaar voor. Vooral topklinische ziekenhuizen krijgen het zwaar te verduren. Uit het onderzoek blijkt dat deze groep ziekenhuizen bij volledige marktwerking 6% van de kosten niet terug zal zien in de vergoedingen. Daarnaast blijkt uit de studie dat ziekenhuizen die onderdeel van een keten zijn, en grote en/of gefuseerde ziekenhuizen, tot nu toe in het algemeen de te verwachte synergie voordelen niet weten te realiseren. “Om mee te kunnen blijven doen, moeten ziekenhuizen de handschoen oppakken en niet meer wegleggen,” waarschuwt Alma
Marktwerking
Door marktwerking krijgen de efficiënte ziekenhuizen de kans om te groeien. Zij kunnen immers hun winst investeren in uitbreiding van de capaciteit en het verbeteren van de dienstverlening. De huidige situatie is echter verre van ideaal. De ziekenhuissector bevindt zich in een complexe en onduidelijke tussenfase op weg naar marktwerking. Alle partijen moeten de verantwoordelijkheid nemen om de voordelen van de marktwerking te realiseren, adviseert Roland Berger.
Marktwerking komt pas goed op gang als mensen daadwerkelijk op zoek gaan naar de voor hen beste producten en diensten. Daarnaast kunnen zorgverzekeraars de spiraal van prijsconcurrentie doorbreken door zich duidelijker te onderscheiden. “Pas als de patiënt weloverwogen keuzes maakt, ervaren ziekenhuizen en zorgverzekeraars de concurrentie aan den lijve en worden de voordelen van het systeem merkbaar. Dit vergt tijd en energie van de consument, maar hier staat ook een groot aantal voordelen tegenover. De overheid moet op haar beurt lange termijn keuzes maken en op basis hiervan duidelijk richting geven en een bestendig beleid formuleren, communiceren en uitvoeren. Er ligt een verantwoordelijkheid voor iedereen om gezamenlijk deze voordelen te realiseren,” benadrukt Collot d’Escury.
Over het onderzoek
“Onderweg naar echte marktwerking”- de ziekenhuisstudie 2008- is uitgevoerd onder 91 Nederlandse ziekenhuizen. Van de twee resterende ziekenhuizen – het ziekenhuis Walcheren en het Oosterschelde ziekenhuis – waren over 2007 geen gegevens beschikbaar. Voor de analyses zijn de 91 ziekenhuizen verdeeld in academische ziekenhuizen, topklinische ziekenhuizen en algemene ziekenhuizen. Ook is een onderscheid gemaakt in grootte (omzet) en of ziekenhuizen al dan niet gefuseerd zijn of onderdeel uitmaakten van een keten. Vorig jaar al concentreerde de ziekenhuisstudie Exploring new territories zich op de prille effecten van de introductie van marktwerking op prestaties van de ziekenhuizen. Deze studie borduurt daarop voort.
Roland Berger Strategy Consultants
Voor vragen en / of meer informatie kunt u contact opnemen met Robin Alma, Project manager en medeoprichter van het Healthcare Competence Center van Roland Berger in Nederland
