Laserbehandeling: Netvliesscheurtjes (retinadefecten)
Inhoudsopgave: Laseren netvlies:
- Wat is laser?
- Hoe ontstaan gaatjes in het netvlies (netvliesscheur of netvliesdefect)
- Laser van het netvlies
- Wel of géén laserbehandeling nodig?
- De behandeling laser van netvlies
- Animatiefilm
1. Wat is Laser?
Het woord laser is de Engelse afkorting van “Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation”. Een laser zendt een heel dunne, felle en zuivere lichtstraal uit. Via een microscoop kan deze lichtstraal gericht worden om in het oog een brandplekje te geven of weefsel te snijden.
tekening:
laser van het netvlies met een reactie in de diepere lagen (groene plekjes)
Er bestaan verschillende soorten lasers. Zij verschillen in kleur en sterkte van de lichtstraal. In de oogheelkunde worden vooral de Argon-laser, de Yag-laser en de Excimer-laser gebruikt. De verschillende lasers kennen diverse toepassingen. Laser-stralen hebben niets te maken met röntgenstralen of radioactiviteit.
Een laserbehandeling is een poliklinische behandeling. Door de uiterst dunne lichtstraal is het mogelijk met grote nauwkeurigheid te werken, een nauwkeurigheid die bij een operatie niet kan worden bereikt. Laserbehandeling is daarom niet meer weg te denken uit de oogheelkunde. Bij de conventionele laser worden kleine laserpuntjes geplaatst (laserspots of lasercoagulaat genoemd) waardoor er ter plaatse warmte ontstaat (fotothermische schade genoemd).
De grootte (diameter) van de uiteindelijke laserplek (coagulaat) in het oog wordt bepaald door de spotgrootte, de hoeveelheid energie en de duur van de lasercoagulatie (meestal 0.1 sec). In het oog zien de laserspots er wit-gelig uit van kleur. In de loop der tijd kan de kleur wat veranderen.
Door diffusie van de hitte van de laser wordt de laserspot vaak groter dan de arts tijdens de laser waarneemt en krijgt het ook een vagere begrenzing. Dit wordt ook wel “thermale blooming” of “collateral damage” genoemd. Deze collaterale of bijkomende schade is kleiner bij een kortere laserduur (<10-50 msec) en minder laserenergie.
Bij netvlieslasers kan men onderscheid maken in de “conventionele laser” en de “zachte of subthreshold” lasers. Deze laatste laser, de PASCAL laser genoemd, geeft uniforme lasercoagulaten zonder ‘collaterale (bijkomende) schade’ en men ervaart weinig pijn tijdens de laserbehandeling. Meer informatie over de PASCAL-laser, zie de algemene laserfolder.
2. Hoe ontstaan gaatjes in het netvlies (netvliesscheur of netvliesdefect)
Het netvlies vormt de binnenbekleding van het oog (fig 1). Het beeld van de buitenwereld wordt door het netvlies opgevangen en langs de oogzenuw naar de hersenen doorgegeven. In het centrum van het netvlies ligt de zogenaamde gele vlek (macula). Hiermee kunnen fijne details worden waargenomen, zoals nodig is bij lezen of televisie kijken. De rest van het netvlies zorgt voor het gezichtsveld en geeft ons een breed, maar minder scherp beeld van de ruimte om ons heen. Het glasvocht is een soort gelei die het grootste deel van het oog opvult. Dit bevindt zich achter de ooglens. Bij jonge mensen ligt het glasvocht tegen het netvlies aan (fig 1).
Het glasvocht speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van achtereenvolgens een achterste glasvochtmembraanloslating, een netvliesscheur en een netvliesloslating.
1. Achterste glasvochtloslating
In de loop van de leeftijd verandert het glasvocht geleidelijk van structuur, krimpt iets in en laat op een gegeven moment los van het netvlies (=achterste glasvochtloslating). Dit gebeurt meestal vrij acuut en de meeste mensen zien dan troebelingen in het beeld drijven (spinneweb, stipjes, sliertjes, vlekken), hetgeen mouches volantes genoemd wordt. Soms worden er ook lichtflitsen waargenomen. Deze aandoening hoeft niet behandeld te worden met laser (zie folder glasvochtloslating).
2. Netvliesscheur
Het loslaten van het glasvocht is een normaal verschijnsel, echter soms zit de achterste glasvochtmembraan vaster op bepaalde plaatsen dan normaal. Hierdoor kunnen tijdens het loslaten van de ooggelei één of meerdere scheuren in het netvlies (netvliesscheur) ontstaan. Deze scheur bevindt zich ter hoogte van de “equator”, dit is het midden van het oog.
Licentie 
*
3. Netvliesloslating
Wanneer er eenmaal een netvliesscheur ontstaan is, kan er vloeistof uit de glasvochtruimte door het gaatje onder het netvlies komen (netvliesloslating). Het losgelaten deel van het netvlies kan niet goed meer functioneren waarbij de patiënt dan een donkere vlek gaat zien. Deze donkere vlek begint meestal aan de randen van het gezichtsveld en kan langzaam groter worden.
Voorbeelden:
– links: een doorsnede door het oog met een netvliesloslating
– rechts: detailopname waarbij een netvliesscheur zichtbaar is waardoor vocht onder het netvlies komt
*
3. Laserbehandeling van het netvlies
3a. Netvliesscheur
Indien een netvliesscheur ontstaan is, dient men te voorkomen dat er een netvliesloslating gaat ontstaan. Een netvliesscheur moet bij klachten behandeld worden met laserstralen. Het doel is te voorkómen dat het netvlies van de onderliggende lagen wordt losgetrokken. Bij de laserbehandeling wordt het netvlies rondom de scheur vastgezet (soort laspuntjes) waardoor er geen vocht door het gaatje onder het netvlies kan komen.
Is het netvlies eenmaal losgelaten dan kan de laser niet meer worden gebruikt en is een operatie noodzakelijk. Hieronder vindt u enkele voorbeelden van de laserbehandeling: a) Links: netvliesscheur vóór de laser en b) rechts: netvliesscheur, omgrendeld met laser:
Foto links: de laser is gericht op het netvlies. Er vindt een reactie plaats in de diepere lagen dmv laserpuntjes waardoor het netvlies verlittekent met de onderliggende lagen. Foto rechts: een netvliesdefect na een ongeval
3b. Overige aandoeningen
Soms bestaan er zwakke gebieden in het netvlies (“perifere retinadegeneraties”) die de kans op een netvliesloslating vergroten als de ooggelei loskomt van het netvlies. Soms is het zinvol om deze gebieden vast te zetten met laser.
4. Wel of géén laserbehandeling nodig?
Een laserbehandeling van zwakkere gebieden van het netvlies of van een netvliesscheur is zeker niet altijd nodig. Het wel of niet behandelen met laser wordt o.a. bepaald door verschillende factoren zoals: de mate van bijziendheid (myopie), wel of geen klachten, een netvliesloslating in het andere oog, de aanwezigheid van een kunstlens of eigen ooglens en de soorten perifere retinadegeneraties of netvliesscheurtjes. Een landelijke richtlijn voor de beroepsgroep is opgesteld. Uw oogarts kan u hierover meer vertellen.
5. De behandeling zelf
U hoeft thuis geen speciale voorbereidingen te treffen. Op de polikliniek wordt de pupil meestal met oogdruppels wijd gemaakt. Daarvoor moet u tenminste een half uur voor de behandeling aanwezig zijn. Het oog wordt verdoofd door een druppel of een injectie met verdovende vloeistof achter het oog. Bij de behandeling wordt bijna altijd een glazen lensje op het hoornvlies geplaatst en vastgehouden door de oogarts. De laserstralen worden door deze lens heen gericht op de afwijking die behandeld moet worden. Meestal verloopt de behandeling pijnloos. De lichtflitsen die men ziet worden vaak als onaangenaam ervaren. Direct na de behandeling ziet men vaak minder scherp door de lichtflitsen en de oogdruppels die men heeft gehad. Soms wordt een oogverband met oogzalf aangebracht om het oog rust te geven. Zelf autorijden is dus niet mogelijk! Begeleiding, ook wanneer men met het openbaar vervoer of met de taxi is gekomen, is aan te bevelen. In geval van pijn na de behandeling kan men een pijnstiller (bijvoorbeeld paracetamol) nemen en het oog sluiten. Wanneer de pijn langer dan 12 uur duurt, wordt u verzocht contact op te nemen met uw oogarts.
Tot slot
In deze folder of op deze website is in het kort weergegeven wanneer het nodig kan zijn uw ogen met laser te behandelen. Ook wordt aangegeven hoe het één en ander in zijn werk gaat. Verdere vragen kunt u het best aan uw eigen oogarts stellen.
Animatiefilm: retinadefecten
Een deel van de tekeningen komt, met toestemming van de auteur (dr Wilkinson), uit het boek “Michels Retinal Detachment”.