Chalazion (talgklierzwelling, zwellinkje, gerstekorrel, hagel)

Inhoudsopgave:

• Wat is een chalazion?
• Bouw van het bovenooglid
• Oorzaak
• Verschijnselen / klachten
• Diagnose
• Complicaties
• Behandeling
  • conventionele behandeling
  • het chirurgisch verwijderen van een chalazion
• Animatie / film

Wat is een chalazion?
Een chalazion (ook wel ‘hagel” en soms gerstekorrel genoemd) is een pijnloze zwelling of bultje van een talgklier in het ooglid. Chalazion is afgeleid van het Griekste χάλαζα (hagel). Het is een verstopt geraakt kliertje aan de binnenzijde van het ooglid. Een chalazion ontstaat geleidelijk en kan lang blijven bestaan. In het boven- en onderooglid zitten vele talgliertjes (kliertjes van Meibom) die belangrijk zijn voor de stabiliteit van de traanfilm.

Door het verstopt raken (obstructie) van de afvoergang van deze kliertjes kan de talg niet meer naar buiten komen en hoopt de talg zich op in het kliertje en het omringende weefsel. Er ontstaat dan een zwelling en een chronische ontsteking van de talgklier. Dit kan leiden tot een lokale pijn en roodheid.

 → detail →   ooglid

Achter de huid bevindt zich de ooglidspier (musculus orbicularis oculi). Deze spier is stevig verbonden met de huid door een dunne laag bindweefsel. Achter de spier van het ooglid zit een bindweefselplaat (tarsus). De verticale afstand van deze tarsus is hoger in het bovenooglid (9-12 mm) dan in het onderooglid (3-4 mm). In de tarsus (bindweefselplaat) bevinden zich talgkliertjes (klieren van Meibom) die een olie/vet-achtige substantie produceren. Deze vetten zijn van belang voor een optimale traanfilm en spelen de belangrijkste rol bij een chalazion. In deze foto ziet u de uitmondingen van de talgkiertjes op de rand van het ooglid.

Oorzaak
De uitgang van de talgklier raakt verstopt, bijvoorbeeld door een propje ingedroogd huidsmeer (talg). De talg kan dan niet meer naar buiten komen hoopt zich op in het kliertjes. Er ontstaat een bobbeltje. Het is een steriele ontsteking, die soms gepaard kan gaan met een bacteriële ontsteking (infectie). Als er bacteriën bij komen kan de klier ontstoken raken en kan het ook pijn gaan doen. Meestal is de oorzaak onbekend, de exacte rol van bacteriën bij het tot stand komen van een chalazion is nog onduidelijk.
De aandoening is geassocieerd met rosacea (huidaandoening) en een chronische ontsteking van de ooglidranden (het achterste deel ervan ofwel een posterieure blepharitis genoemd). Door de ooglidrandontsteking raken de afvoergangetjes van een klier verstopt (zie folder ooglidontsteking (blefaritis)). Het kan ook een complicatie zijn van een acute infectie van een kliertje van Meibom (hordeolum internum).

Verschijnselen/Klachten
In tegenstelling tot bij een hordeolum internum, waarbij er sprake is van een pijnlijk rood knobbeltje, is een chalazion een pijnloze zwelling net boven of onder de rand van het ooglid. De huid over de zwelling is verschuifbaar. Bij een chalazion is de zwelling eerst rood, later grijs en voelt hard aan. Het bobbeltje kan enkele millimeters tot een centimeter. Klassieke ontstekingsverschijnselen ontbreken meestal.

Op een gegeven moment ontstaat er een (meestal) gevoelige zwelling net boven of onder de rand van het ooglid. Het gehele ooglid kan vervolgens in korte tijd rood en gezwollen raken. Het kan een zandkorrelgevoel geven. Soms is het knobbeltje zo groot dat het bovenooglid naar beneden zakt. Ook is het mogelijk dat het chalazion op het oog drukt en het hoornvlies iets vervormt, waardoor het zicht van dat oog wat waziger wordt. Soms breekt de zwelling spontaan door naar de binnen- of buitenzijde van het ooglid. Er komt dan witte talg uit.

In principe is een chalazion een steriele ontsteking, die soms in tweede instantie kan infecteren (een secundaire bacteriële ontsteking). Een chalazion kan éénmalig voorkomen. Het kan echter ook op een andere plaats in het ooglid, in een ander talgkliertje, ontstaan.
Voorbeeld van een chalazion die een laagstand van het bovenooglid veroorzaakt:

Diagnose
Door het ooglid om te klappen kan de oogarts zien of er een chalazion (gerstekorrel) dan wel een hordeolum (stiegje of strontje) aanwezig is. Informatie over een hordeolum (strontje)  vindt u in een andere folder.

Complicaties
Soms ontstaat in een chalazion een ontsteking en krijgt het een chronisch karakter. Meestal is dit een steriele ontsteking maar soms is het chalazion secundair (in tweede instantie) geïnfecteerd. Een ontstoken chalasion is pijnlijk en rood. Soms ontstaat abces- of pusvorming waarna meestal spontaan een perforatie optreedt (d.w.z. dat het abces open barst). Men kan dit proces versnellen met warme kompressen: leg twee maal daags gedurende 15 minuten een in heet water (zodat de ellebooghuid dit kan verdragen) gedrenkte schone zakdoek op het zieke ooglid. Als de zwelling na enige dagen openbarst moet de inhoud, zolang dat gaat, eruit gedrukt worden. Daarna kan de behandeling worden voortgezet met een antibiotische zalf.
Bij een chronische zwelling of bij een atypisch beeld moet ook differentiaal diagnostisch gedacht worden aan een kwaadaardige tumor (carcinoom) van een kliertje van Meibom.

Behandeling
De behandeling van een chalazion kan bestaan uit:

1) Conventionele behandeling
Een chalazion kan spontaan verdwijnen (resorberen), vaak binnen enkele weken.

Soms kan men een beginnend chalazion behandelen met warme kompressen met een goede ooglidhygiëne (poetsen van het ooglid, zie folder ooglidrandontsteking of blepharitis). Leg minimaal twee maal daags gedurende 15 minuten warme kompressen op het gezwollen ooglid (bijv. in heet water gedrenkte schone washandhand of zakdoek). Soms wordt een antibioticumdruppel of zalf gegeven, al of niet gecombineerd met een ontstekingsremmer (corticosteroïden genoemd), bijv. dexamytrex, tobradex, terracortril). Meestal is het effect hiervan op het chalazion echter gering. Bij een ontsteking kan het wel zinvol zijn om dit te gebruiken. In een aantal gevallen kan de oogarts ook kiezen om ontstekingsremmende middelen (corticosteroïden) in de zwelling te spuiten. In eerste instantie wordt gewacht op spontaan herstel, maar vaak is het nodig het chalazion chirurgisch te verwijderen.

2) Chirurgisch verwijderen van een chalazion
Bij sommige patiënten verdwijnt het chalazion niet vanzelf.

Als u er veel last van heeft, bijvoorbeeld omdat het pijn doet of u er hinder van heeft bij het zien, of omdat u het chalazion lelijk vindt, dan kunt u het laten verwijderen.

Deze ingreep vindt poliklinisch plaats. Het ooglid wordt plaatselijk verdoofd. Meestal bevindt het grootste deel van het chalazion zich in het achterste deel van de ooglidrand. Aan de binnenzijde van het ooglid wordt een sneetje in de zwelling gemaakt (door het slijmvlies en de tarsus heen), waarna de inhoud wordt verwijderd (excochleatie of curettage). Het is belangrijk dat de binnenbekleding van de talgklierzwelling ook wordt verwijderd om de kans op een recidief (opnieuw optreden van een chalazion) te verkleinen.

Doordat de snede aan de binnenzijde van het ooglid is gemaakt, ziet men geen uitwendige littekens. In zeldzamere gevallen bevindt zich de ontsteking in het voorste deel van het ooglid. De snede wordt dan aan de voorzijde gemaakt (door de huid en ooglidspier) om het ontstekingsweefsel zo goed mogelijk te verwijderen.

Beschrijving van de ingreep:

• De ingreep kan poliklinisch plaatsvinden en duurt ongeveer 15 min.
• Het chalazion wordt aan de huidzijde gemarkeerd met een stift.
• Nadat het ooglid gejodeerd is, wordt het ooglid afgedekt met een steriel laken. Vervolgens wordt het ooglid plaatselijk verdoofd.
  Afbeelding: De chalazionklem wordt met de open kant aan de binnenzijde van het ooglid geplaatst
  
• Het ooglid wordt met een klemmetje naar buiten gedraaid of omgeklapt (een chalazionklem). De zwelling wordt ingesneden aan de binnenzijde van het ooglid zodat het litteken uitwendig niet zichtbaar is. De snede wordt verticaal in de tarsale plaat aangebracht waardoor de overige talgkliertjes zo weinig mogelijk worden beschadigd.
• De inhoud van de zwelling wordt met een klein lepeltje (curet) verwijderd.
   detail van een omgeklapt ooglid
• Ook wordt de wand (kapsel) van het chalazion verwijderd om te voorkomen dat de zwelling op dezelfde plaats weer terugkomt.
• Soms kan een chalazion van het bovenooglid beter van de huidzijde worden benaderd.
• Hierna wordt het oog afgeplakt met een zalfverband. U moet er rekening mee houden dat u hierna niet zelf met de auto kan rijden (het rijden met 1 oog is niet toegestaan).
  

Hier ziet u 2 foto’s van dezelfde een patiënt:
– links: een groot chalasion vóór de behandeling
– rechts: na de behandeling waarbij het chalazion via de binnenzijde van het ooglid is verwijderd

Nazorg
Ook na de behandeling blijft het belangrijk om de ooglidranden goed schoon te houden (ooglidhygiëne, zie folder blepharitis) om de kans op een nieuw chalazion te verminderen. Omdat een chalazion een steriele ontsteking is, zijn oogdruppels of zalven met antibiotica niet nodig.

Animatiefilm (Engels)